płk.poż.w st.spocz.mgr. Klemens Dziermańsk
staż wysługi – służby = 39 lat i 3 mies.
Podejmowane próby zbierania materiałów historycznych o służbie pożarniczej na terenie województwa białostockiego – podlaskiego.
Moje zainteresowania historią pożarnictwa zrodziło się po spotkaniu, u zarania swojej służby po jej rozpoczęciu w 1956 r, z pokoleniowo starszymi przedwojennymi oficerami pożarnictwa i ich relacjami – opowieściami „jak to dawniej było” byli to płk Marian Ciesielski, mjr. Feliks Sarosiek, mjr. Milewski a także płk. Edmund Kowalski. Był on wykładowcą w Szkole Oficerów Pożarnictwa, bardzo sprawny energiczny „staruszek”, miał przydomek „żyła”, pasjonat sportu i międzynarodowy sędzia koszykówki. Doświadczony długoletnią, w tym przedwojenną, służbą o której barwnie opowiadał akcentując potrzebę zachowania tradycji pożarniczych i szacunku dla tych którzy służyli przed nami. Posługiwał się przy tym, jako zwolennik Marszałka Piłsudskiego cytatem z jego przemówienia „kto nie szanuje i nie ceni swojej przeszłości, ten nie jest godzien szacunku teraźniejszości ani prawa do przyszłości”
Zainteresowanie tą przeszłością polegało na zbieraniu i gromadzeniu dowodów owej przeszłości strażackiej i inicjowanie działań w tym zakresie:
- Zebrałam 30 hełmów strażackich z różnych okresów oraz wiele drobnego sprzętu jak toporki (bojowe i ozdobne), trąbki, bekadła, ręczne syreny alarmowe, ręczne sikawki (takie szpryce wykonane z drewna), niektóre egzemplarze z tego zbioru poddałem renowacji. Po uruchomieniu Wojewódzkiego Ośrodka Szkoleniowego w Supraślu przekazałem zbiór Komendantowi mjr/płk Markowi Slusarskiemu w celu wyeksponowania w szkole co zostało uczynione a Kol. Marek, mający podobne upodobania, ten zbiór wzbogacił. Po likwidacji szkoły (która ostatnie lata była szkołą podoficerską centralnego podporządkowania) zbiór został przekazany Komendzie Miejskiej w Białymstoku. Niestety, z docierających informacji, wynika, że na dziś nie cały zbiór ocalał.
- Rozpoczynając służbę w Białostockiej straży miałem sposobność poznać jej weteranów strażaków nawet z czasów carskich i z lat po odzyskaniu niepodległości po 1918 r. Byli to podoficerowie Borys Predko, Aleksander Półtorak, Kuberski, Hiera i inni. Ich opowieści i wspomnienia, część jest spisana (znajduje się w teczce ze zbiorami komendy białostockiej), wzbogaciły moją wiedzę o losach białostockiej straży i jej strażakach w burzliwych czasach wojen i zachodzących przemian ustrojowych w naszym kraju. Od nich między innymi pozyskałem stare fotografie siedziby jednostki jej załogi i wyposażenia. Historyczną osobowością był wachmistrza/ str.ogn. Borysa Predko którego przedstawię w oddzielnym opisie załączając do zbioru Komendy Miejskiej – teczka Nr.2
- Będąc Komendantem Miejskim ZSP w Białymstoku bezskutecznie zabiegałem o ocalenie dawnego wyposażenia – sprzętu sprowadzonego z całego województwa na pokazową defiladę strażacką która odbyła się w Białymstoku w 1965 r z okazji Dni Ochrony Przeciwpożarowej. Były to różnego typu sikawki, drabiny, beczkowozy i wozy rekwizytowe do zaprzęgu konnego oraz jeden unikalny oryginalny strażacki samochód „MORYS” z OSP Supraśl. Po defiladzie i wystawie ten sprzęt zwieziono na plac straży przy ul. Warszawskiej i wydano polecenie jego kasacji – złomowania i odzyskania wszystkich mosiężnych jego elementów. Moja odmowa z argumentacją, że są to relikty historyczne dawnego wyposażenia straży które należy zachować, uznana została jako przejaw niesubordynacji i nieposłuszeństwa. Zadanie to powierzono mojemu zastępcy por/ str.asp. Janowi Hajdukiewiczowi który to zrealizował
- Pełniąc funkcję Zastępcy Komendanta Wojewódzkiego zainicjowałem szeroko zakrojoną akcję, za zgodą Komendanta, zebrania z każdej jednostki OSP szczegółowych danych o jej historii i starszych członkach straży oraz o ich losach wojennych i powojennych. W tym celu opracowałem 4 stronicową ankietę i przekazałem wszystkim Komendom z poleceniem jej wypełnienia – spisania tych danych w trakcie obsługi walnych zebrań w jednostkach OSP. Należy nadmienić, czego współcześnie już się nie wykonuje, że obowiązkiem Komend było zapewnienie uczestnictwa jej przedstawiciela zarówno w dorocznych jak i sprawozdawczo wyborczych walnych zebraniach w każdej OSP. Przy wykonywaniu tych czynności miały być te ankiety wypełniane. Była to żmudna (z uwagi na zakres tematyczny ankiety) i długotrwała praca i miała charakter ciągły od 1977 r realizowana przez wielu oficerów i podoficerów – pracowników poszczególnych komend. Oficerem który prowadził zbiór tych ankiet w KWSP był kpt. Marek Zawiślak. Według jego ostatniego meldunku wypełnione ankiety zebrano w 95℅ z wszystkich jednostek OSP. Był to cenny materiał który w moim zamyśle miał posłużyć do opracowania zbiorczej historii o ochronie przeciwpożarowej i stażach pożarnych woj. białostockiego. Przy odejściu z komendy Kol. M. Zawiślaka, do służby resortowej, segregator z ankietami został umieszczony na przechowanie w archiwum KWSP. Niestety kiedy zwróciłem się z prośbą o udostępnienie nam weteranom zbioru w/w ankiet to nie mogliśmy uwierzyć, że tego zbioru już niema gdyż został, w ramach porządkowania archiwum, pod hasłem likwidacji dawnych zbiorów z przed 1992 r, zniszczony po przez spalenie (w piecu Fabryki Sklejek) wraz z wieloma innymi historycznie wartościowymi dokumentami i materiałami: jak rejestr zatrudnionych w poszczególnych jednostkach w województwie, okresowe raporty i co roczne oceny wyników pracy komend, zbiór zdjęć w tym oddzielny ich pakiet z odbytych w Białymstoku w 1984 r „Mistrzostw w sporcie pożarniczym i VI krajowych zawodów sportowo – pożarniczych” (52 reprezentacje z wszystkich województw i szkół oraz 26 jednostek OSP – informator w teczce Nr.1) a także roczniki statystyczne (od 1950 r KGSP wydawała i przekazywała wszystkim Komendom wojewódzkim zestaw dwóch roczników, jeden „rocznik statystyczny ochrony przeciwpożarowej” i drugi „rocznik statystyczny pożarów i strat”) stanowiły one kompendium wiedzy o wszystkich aspektach ochrony przeciwpożarowej w skali kraju, poszczególnych województw i powiatów. W mojej ocenie jak i wszystkich weteranów naszej służby był to i pozostanie swoisty sabotaż – nie odpowiedzialne działanie byłego Komendanta Wojewódzkiego str. bryg. Krzysztofa Wojteckiego z polecenia którego ten akt wandalizmu, bez jego należytego nadzoru, został dokonany – oświadczenie str. ogn. Haliny Tymoszyckiej zajmującej się w KWPSP archiwum i dokonująca tej czynności na przełomie 1992/1993 r – znajduje się (wraz z inform. mistrzostw) w teczce Nr.1
- Będąc Prezesem i działaczem Związku EiRP RP zwróciłem się z prośbą do weteranów o przekazywanie – udostępnienie posiadanych dawnych fotografii i wiele takich znajduje się z zbiorze.
- W roku 2005 r ponownie zainicjowałem wznowienie działań związanych z utrwaleniem historii pożarnictwa w naszym województwie. Do realizacji tego przedsięwzięcia. wymagającego zebrania potrzebnego materiału, przekonałem ówczesnego Komendanta Wojewódzkiego nadbryg. Bogdana Kołakowskiego. Opracowany i przygotowany prze zemnie „Apel w sprawie utrwalenia pamięci o dziejach służby pożarniczej na terenie województwa białostockiego – podlaskiego” wraz z trzema ankietami w załączeniu został podpisany przez Komendanta, Prezesa Zarządu Wojewódzkiego ZOSP Marka Slusarskiego i moją osobę jako Prezesa Zarządu Wojewódzkiego ZEiRP RP – w teczce Nr.1. Został on zaadresowany i przesłany do realizacji Komendantom Powiatowym – Miejskim, Prezesom Powiatowym i Gminnym Związku OSP oraz Prezesom Kół ZEiRP RP. Jako pomysłodawca, na naradach Komendantów i Prezesów Związku OSP, przedstawiłem metodologię zebrania danych i wypełnienia historycznych ankiet. W piśmie – apelu i na powyższych spotkaniach wskazywałem na konieczność urządzania w jednostkach straży oddzielnych pomieszczeń a przy braku takich możliwości kącików wystawienniczych prezentujących historię komendy – straży i jej zasłużonych strażaków. W 2010 r Komendant Wojewódzki bryg. Jan Gradkowski, na mój wniosek, wystąpił z pismem (w teczce Nr.1 ) przypominającym o konieczności zakończenia wdrożonej akcji zbierania materiałów historycznych i ich przekazania KWPSP do końca września 2010 r. Niestety rezultaty tych działań nie były dla mnie znane. Jak się okazało, o czym dowiedziałem się dopiero w marcu 2020 r, że została opracowana, na bazie przekazanych przez Komendy materiałów, i wydana w 2014 r książka przez Fundację którą kierował str.bryg w st. spocz. Andrzej Uścinowicz pod tytułem „Historia pożarnictwa woj. podlaskiego”- w posiadaniu KWPSP
Wiadomość o tej publikacji, w której nie podano autora, przyjąłem z zażenowaniem bo jako inspirator tych działań nie byłem o tym nawet informowany. Niewątpliwie, że każde wydanie historyczne jest cenne. Niezrozumiałym jednak jest to, że do redagowania tego opracowania nie zaproszono mnie i innych weteranów służby którzy dysponowali i dysponują nie tylko wiedzą o czasach i uwarunkowaniach dawnej służby ale posiadają zebrane przez siebie materiały i dokumenty. Po zapoznaniu się z tym opracowaniem muszę stwierdzić, że tytuł „Historia pożarnictwa” jest nieadekwatny do zawartej treści w tym opracowaniu. Trafnie to wykazał także weteran str. bryg. Henryk Puchalski zgłaszając na piśmie swoje uwagi i uzupełnienia które wraz z innymi jego licznymi opracowaniami i ksero dokumentami uzyskanymi i spisanymi w Białostockim Archiwum Państwowym znajdują się w zbiorach teczki NR.4
Moje stanowisko i wnioski dotyczące
Historii pożarnictwa na terenie woj. białostockiego i podlaskiego
Uważam, że nowe kompleksowe i to w szerszym zakresie opracowanie historii pożarnictwa naszego województwa (propozycja jego zakresu w załączeniu) powinno być zrealizowane przez profesjonalnego historyka lub piszącego publicystę – redaktora. Jeśli do tego czasu dożyją leciwi już dziś weterani mogą wydatnie pomóc. Aby jednak mój, nawet pośmiertny, udział w tym opracowaniu (o ile do niego dojdzie) a także Kol. H. Puchalskiego mógł ułatwić spisanie tych dziejów przekazuję zgromadzone prze zemnie opracowania, dokumenty i zbiór fotografii. Wszystkie te materiały historyczne posegregowane w poszczególnych teczkach i pod teczkach z opisem ich zawartości „wyprowadzam” ze swojego mieszkania i umieszczam w naszym biurze Zarządu Wojewódzkiego Związku EiRP RP na stałe ich przechowanie, z przeznaczeniem do wykorzystania. Należy jednak stwierdzić (za przykładem innych województw) że bez inspiracji i udziału Komendanta Wojewódzkiego w/w historia nie zostanie opracowana. Stąd też wniosek i prośba o przypisanie tego zadania jednemu z oficerów KWPSP który obejmie kuratelą zbiór zgromadzonych w/w materiałów historycznych.
Białystok marzec 2020 r. (-) Klemens Dziermański